شخصیت چیست؟

شخصیت به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، رفتارها، الگوها و تمامیت فردی می‌گویند که هر فرد در طول زمان توسعه می‌دهد. شخصیت ترکیبی از استعدادها، ویژگی‌های فردی، ظرفیت‌های شناختی، ادراکی، احساسی و رفتاری است که تعیین کننده رفتارها و عکس‌العمل‌های فرد در موقعیت‌ها و محیط‌های مختلف است.

شخصیت به پیچیدگی فرد اشاره دارد و شامل عوامل مختلفی مانند ژنتیک، تربیت، محیط، آموزش و تجربه‌های زندگی است. این عوامل با هم تعیین کننده میزان قابلیت فرد در تطابق با محیط اجتماعی و مواجهه با چالش‌ها هستند. در واقع، شخصیت یک فرد اصالت و تمایز خاصی دارد و مستلزم جهت‌گیری‌های نسبتاً استوار است.

شخصیت به طور معمول بر پایهٔ چهار عنصر اساسی شناخته می‌شود: نوروتیسیسزم (میزان استرس و ناراحتی در مواجهه با مشکلات و فشارهای زندگی)، همبستگی (توجه و اعتماد فرد به دیگران)، برونگرایی (تمایل به تجربه‌های جدید و تعاملات اجتماعی) و پذیرش بازخورد (توانایی ارزیابی و تغییر در رفتار و عملکرد خود).

اختلالات شخصیتی

اختلالات شخصیتی انواعی از مشکلات روانشناختی هستند که شامل الگوهای نامنظم و ثابت از تفکر، احساسات و رفتارهای شخصیتی می‌شوند. این اختلالات می‌توانند روابط بین فرد و دیگران را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از اختلالات شخصیتی معروف عبارتند از:

1. اختلال شخصیت هیستریونیک: که با نیاز بیش از حد به توجه و تأثیرگذاری دیگران، درخشش نمایشی و عدم پایداری در احساسات مشخص می‌شود.
2. اختلال شخصیت اجتنابی: که با اجتناب از روابط اجتماعی و مسئولیت‌پذیری همراه است.
3. اختلال شخصیت اضطرابی: که با نگرانی غیرقابل مهار، ناراحتی و اضطراب در مقابل موقعیت‌های روزمره همراه است.

لطفا به یک متخصص روانشناس بالینی مراجعه کنید تا بتواند شما را با دقت تشخیص دهد و درمان مناسب را برای شما فراهم کند.

اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانوئید یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوها و رفتارهای ناگزیر آشکار می‌شود. افرادی که این اختلال را دارند، تمایل دارند که باورها و تفسیرهای نادرست و ناقصی در مورد نیات و اندیشه‌های دیگران بپردازند. آن‌ها با احساس دشمنی و مشکوکیت مزمن نسبت به دیگران روبرو هستند و به طور مستمر فکر می‌کنند که قصد دیگران در بدی نسبت به خودشان است.

بعضی از علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت پارانوئید عبارت‌اند از:

• اندازه‌گیری و افراط از تفسیر دیگران
• تفسیر بی‌اجتناب و منفی از اقدامات و رفتار دیگران
• عدم توانایی در تغییر یا تصحیح باورها و تفسیرهای نادرست
• حساسیت بیش از حد نسبت به نظرات و انتقادات دیگران
• مشکوکیت شدید و ‌درگیری با روابط شخصی

درمان این اختلال به واسطه روش‌های درمانی، اغلب به‌ صورت ترکیبی از روش‌های روانشناختی و دارویی صورت می‌گیرد. هدف اصلی درمان، کاهش علائم وبهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا است. اما همچنین باید اشاره کرد که درمان این اختلال به دقت و صبر نیاز دارد، زیرا افرادی که از اختلال شخصیت پارانوئید رنج می‌برند، ممکن است از درمان مراقبت کنندگان و روانشناسان دوری کنند. بنابراین، مهم است که فردی که شما برایش نگرانید را به یک متخصص ارجاع دهید تا بهترین پاسخ را دریافت کنید.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوهای اجتماعی غیرمعمول، ناپایدار و نامتعارف همراه است. افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی خصوصیاتی شبیه به افرادی که در اختلال اسکیزوفرنی دارند، نشان می‌دهند، اما در سطح کمتری از شدت و شروع ناگهانی علامت های اسکیزوفرنیک را دارند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید عبارتند از:

• متصل نبودن به روابط اجتماعی عمومی و داشتن رفتار عجیب و غریب
• الگوی اندیشه و سبک بیان ناخواسته و شاید نامرتبط
• تجربه‌های واقعیت بینی و تخیلات گوناگون
• حس بیگانگی و جدایی از دنیای بیرونی
• اندیشه‌ها و باورهایی که در تضاد با هنجارها و قوانین اجتماعی هستند
• عدم حس واکنشی درست و ناهنجاری در تجربه های احساسی

برای تشخیص و درمان این اختلال، معمولاً به تیم متخصصین متعددی از جمله روانشناس بالینی، روانپزشک و سایر متخصصین روانشناسی نیاز است. معالجه شامل درمان دارویی و روش‌های درمانی مانند روانشناسی مبتنی بر معاینه روانی است. این طور درمان ها ممکن است بهبود در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد را به اوج برسانند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوها و رفتارهای ناگزیر آشکار می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، شخصیتی برجسته و غیرمعمول دارند که برخی ویژگی‌هایی مشابه با علایم اسکیزوفرنی را نشان می‌دهند، اما در سطح کمتری از شدت و تأثیر بر حد وسیعی از زندگی روزمره دارند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوتایپی عبارتند از:

• الگوی تفکر و تصورات نامعمول و عموماً خلاق
• تجربه‌های روانشناختی عمیق و غیرمعمول، مانند تجربه‌های جذاب، تمایل به تصویرسازی، و تفکرات غیرمعمول
• مشکل در برقراری روابط اجتماعی معمول و اضطراب در مواجهه با ارتباط های انسانی
• حس عدم اعتماد به دیگران و شک و تردید در مواجهه با رفتار و نیت دیگران
• تمایل به باورها و تفسیرهای غیرمعقول و نادرست در مورد واقعیت‌های محیط اطراف

برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، معمولاً به تیم متخصصین متعددی از جمله روانشناس بالینی، روانپزشک و سایر متخصصین روانشناسی نیاز است. معالجه شامل درمان دارویی (در موارد لزوم)، مشاوره و روش‌های درمانی مانند روانشناسی مبتنی بر شواهد است. این طور درمان ها ممکن است بهبود در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد را به اوج برسانند.

اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی (اختلال شخصیت انطباق‌ناپذیر یا بوردرلاین) یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوهای رفتاری گسسته و عدم استحکام در هویت و روابط اجتماعی همراه است. افرادی که این اختلال را تجربه می‌کنند، معمولاً به نداشتن حدود مشخص در رفتارها، احساسات و هویت خود معروفند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی عبارتند از:

• عدم استحکام در هویت و صورت‌بندی نسبی ضعیف در شخصیت
• روابط نامتعارف و ناسازگار با دیگران؛ مانند سلوک‌های افراطی به جلب تأیید دیگران و یا ترک روابط به طور ناگهانی
• سوءتکانش شدید و ناواکنش در برابر ترس از رهایی یا رد شدن
• نوسانات شدید در خلق و خو (به عنوان مثال، انزجار ناگهانی، افسردگی، یا تحمل ناکامی)
• رفتارهای خودکشی یا خود-مجروحی
• ترس از تنهایی و همچنین ترس از نزدیکی

درمان اختلال شخصیت مرزی عموماً شامل ترکیبی از درمان های روانشناختی، درمان رفتاری شناختی، و در برخی موارد، درمان دارویی است. هدف اصلی از درمان، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلاست. در طول درمان، همکاری با تیم متخصصان و صبر ممکن است ضروری باشد تا بتوان بهبود درمانی مناسب را به دست آورد.

اختلال شخصیت ضداجتماعی

اختلال شخصیت ضداجتماعی، (AP)، یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوهای مستمر و پایدار از نقض حقوق دیگران و قوانین اجتماعی همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، با قلدری، تقلب، بی‌توجهی به احساسات و نیازهای دیگران، و نادیده گرفتن مسئولیت‌های اجتماعی زندگی می‌کنند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت ضداجتماعی عبارتند از:

• نقض حقوق دیگران و قوانین اجتماعی؛ مانند سرقت، تقلب، تسلط روانی و فیزیکی بر دیگران، خشونت و جرم
• عدم توانایی در شکیبایی و درک نیازها و احساسات دیگران
• بی‌توجهی به تحقق مسئولیت‌های اجتماعی و عدم پذیرش عواقب رفتارهای خلاف قوانین
• کمبود پشتیبانی از رابطه، عدم اعتماد به دیگران و تمایل به استفاده از دیگران برای بهبود شرایط شخصی خود
• قلدری، تهدید و تحقیر دیگران
• کمبود احساسات همدردی و نافرمانی نسبت به قوانین و مقررات اجتماعی

به دلیل پیچیدگی این اختلال، درمان آن معمولاً دشوار است. ممکن است شامل فرآیندهای درمانی متعددی مانند درمان روانشناختی، درمان رفتاری شناختی، درمان دارویی و همچنین مشارکت فرد در برنامه‌های درمانی جمعی باشد. هدف اصلی درمان، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلاست. تیم متخصصین و تأمین پشتیبانی مناسب از جمله عوامل مهم در موفقیت درمانی این اختلال است.

اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی، یا اختلال شخصیت هیستریانیک، یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوها و رفتارهای بی‌ثبات و نیاز به توجه بیش از حد از دیگران همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً نیازمندی‌ها و احساسات خود را در برانگیختن نیازها و توجه دیگران می‌پردازند و به کشش و جلب توجه بسیار برای ابراز خواسته‌ها و احساسات خود روی می‌آورند.

علایم و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی عبارتند از:

• تمایل به برجسته کردن خواسته‌ها، نیازها و احساسات خود در جهت جلب توجه دیگران
• وابستگی زیاد به تأیید و توجه دیگران و نیاز مبرم به تثبیت خود از طریق توجه از سوی دیگران
• رفتارهای کارا و عاطفی نادرست در روابط میان فردی؛ مانند متلاشی شدن در روابط عاشقانه، تشدید و گسترش درگیری‌ها و استفاده از جذابیت جنسی برای جلب توجه
• ناپایداری و کمبود احساس مصیبت یا سؤال در مواجهه با مسائل خود را به ابراز چشم‌گیر دردها و مشکلات فیزیکی تبدیل می‌کند
• حس ضداجتماعی و عدم توانایی در ارائه پاسخ‌های عاطفی مناسب
• تمایل به استفاده از جذابیت جنسی برای جلب توجه دیگران

برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت نمایشی، معمولاً به تیم متخصصین متعددی از جمله روانشناس بالینی، روانپزشک و سایر متخصصین روانشناسی نیاز است. درمان این اختلال شامل درمان روانشناختی، درمان رفتاری شناختی و در برخی موارد، درمان دارویی باشد. هدف اصلی از درمان، کاهش علائم، افزایش استقلال و توانایی‌های اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلاست.

اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت خودشیفته، یا اختلال شخصیت نارسیستیک، یکی از اختللات شخصیتی است که با نیاز چشم‌گیر به تحسین و توجه خاص دیگران و باور به تفوق و بی‌نیازی از دیگران همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً خوشبینی و مغروری زیاد درباره خود دارند، نیازمند معرفی و تأکید بر خود هستند و ممکن است از دیگران برای رسیدن به اهداف شخصی خود استفاده کنند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته عبارتند از:

• خودمحوری شدید و توجه زیاد به خود و اعتقاد به تفوق و منحرفی خود نسبت به دیگران
• نیاز بیش از حد به تحسین، توجه و تأیید دیگران
• بی‌توجهی به نیازها، احساسات و تجربیات دیگران به جز زمانی که ارتباط مستقیم با خودشان داشته باشد
• پوشیدن ماسک خودشیفته و نشان دادن خود برتری و توانایی‌های غیرواقعی به دیگران
• استفاده از دیگران به‌عنوان وسیله برای رسیدن به اهداف شخصی
• رفتارهای فروتنی و توقف از روابط شخصی در صورت تهدید کردن یا بی‌اعتمادی به خودشیفته
• کمبود توانایی در احساس همدردی و همزیستی در روابط

برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت خودشیفته، معمولاً نیاز به همکاری با تیم متخصصین روانشناسی بالینی و روانپزشکی است. درمان اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً شامل درمان روانشناختی، درمان رفتاری شناختی و در برخی موارد، درمان دارویی است. هدف اصلی از درمان، کاهش علائم، افزایش توانایی‌های اجتماعی و ارتقای خودایمانی و تعاملات میان فردی فرد مبتلا می‌باشد.

اختلال شخصیت وسواسی- جبری

اختلال شخصیت وسواسی-جبری، یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوهای مستمر از ترس از ترکیب‌ها، انجام کارها به صورت دقیق و بدون اشتباه، پیش‌بردن خیال‌پردازی‌های منفی و نگرانی‌های غیر واقعی همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً نیاز دارند که کنترل کاملی بر همه جزئیات و وقایع زندگی خود داشته باشند و ممکن است خود را درگیر، جزئیات و فرار از خیال‌پردازی‌های خود بیندازند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت وسواسی-جبری عبارتند از:

• تمایل زیاد به جزئیات و دقت بسیار در انجام کارها
• نگرانی مفرط و ترس از اشتباه و عدم کنترل وقایع
• جزءی نگری‌ و تکرار کارها به صورت مستمر و بازتاب دادن آن در وقت‌های اضافی
• خیال‌پردازی‌ها و اندازه‌گیری‌های غیر واقعی درباره وقایع و نقشه‌ریزیها
• ناتوانی در تصمیم‌گیری به دلیل تردید و ترس از عواقب منفی
• نگرانی‌های مستمر و بیش از حد درباره بهداشت، امنیت و نظم

برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت وسواسی-جبری، معمولاً به تیم متخصصین متعددی از جمله روانشناس بالینی و روانپزشک نیاز است. درمان این اختلال ممکن است شامل درمان روانشناختی، درمان رفتاری شناختی، درمان دارویی و همچنین مشارکت فرد در برنامه‌های درمانی جمعی باشد. هدف اصلی از درمان، کاهش روزمره گی و محدودیت‌هایی که این اختلال به زندگی فرد می‌دهد، افزایش رضایت و کیفیت زندگی، و کمک به فرد در مدیریت ترس و نگرانی‌هایش می‌باشد.

اختلال شخصیت وابسته

اختلال شخصیت وابسته، یکی از اختلالات شخصیتی است که با تفاوت چشمگیر بین خود و دیگران در خصوص توانایی‌ها، ارزش و خودپنداره همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً نیاز دارند که در رابطه با دیگران وابستگی بالایی داشته باشند و برای احساس قدرت و ارزش خود به تأیید و تأکید دیگران وابسته هستند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته عبارتند از:

• تردید و تزلزل در تصمیم‌گیری به دلیل ناتوانی در تشخیص و تعیین نیازها و آرزوهای خود
• نگرانی مفرط درباره رابطه و ترس از رد شدن و ترک شدن توسط دیگران
• وابستگی زیاد به نظرات و تأیید دیگران و تسلط به منظور حفظ رابطه دربرخی موءدب
• نقض حدود شخصی خود به خاطر نگرانی از عرضه طلبی و عدم پذیرش انتقادها
• کمبود اعتماد به نفس و توانایی در اتخاذ تصمیم‌های مستقل
• ناتوانی در ایجاد روابط سالم و متعادل با دیگران
• زیر قراردادن نیازها و خواسته‌های شخصی به طور مداوم برای خدمت و رضایت دیگران

برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت وابسته، معمولاً به تیم متخصصین متعددی از جمله روانشناس بالینی و روانپزشک نیاز است. درمان این اختلال ممکن است شامل درمان روانشناختی، درمان رفتاری شناختی، و فرآیندهای گروهی یا خانوادگی باشد. هدف اصلی از درمان، کاهش نیاز به تأیید و تأکید دیگران، ارتقای پذیرش خود و اعتماد به نفس، و توسعه روابط سالم و مستقل با دیگران است.

علل ابتلا به اختلالات شخصیتی

ابتلا به اختلالات شخصیتی نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. علل احتمالی ابتلا به اختلالات شخصیتی عبارتند از:

1. عوامل ژنتیکی: وجود عوامل ژنتیکی در برخی اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی (antisocialواختلال شخصیت هیستریانیک (histrionic) نقش مهمی ایفا می‌کند. داشتن افراد خانواده با این نوع اختلالات شخصیتی می‌تواند خطر ابتلا به آنها را بالا ببرد.
2. تجربیات زندگی و محیطی: تجربیات و محیط زندگی نیز نقش مهمی در توسعه و شکل‌گیری اختلالات شخصیتی دارد. نقص‌های ارتباطی خانوادگی، سوء مصرف مواد، تجربه سوء و انتقال والدین، سوء استفاده جنسی، انزوا و احساس تنهایی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شخصیتی شود.
3. رویدادهای زندگی نارسایی: رویدادهای نارسایی مانند رفتارهای آزاردهنده و تجربه‌های دشوار در زندگی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شخصیتی شود. مثلاً تجربه تردید و رد شدن در روابط، خدشه دیده شدن در کودکی، فشارها و استرس‌های مداوم می‌تواند تحت عنوان تراوش روانی (psychic secretion) و در نهایت منجر به اختلالات شخصیتی شود.
4. نقص در توسعه روانی: برخی از اختلالات شخصیتی نتیجه نقص در رشد و توسعه روانی در دوران کودکی و نوجوانی است. برخی از مهارت‌های ارتباطی و نحوه مدیریت هیجانات در این دوره‌ها شکل می‌گیرند و در صورت نقص در آنها، اختلالات شخصیتی ممکن است به وجود آیند.

مهم است بدانید که همه افرادی که با عوامل بالا مواجه می‌شوند، الزاما اختلال شخصیتی تشخیص نیست. به علاوه، نوع اختلال شخصیتی و شدت آن به نحوه ترکیب و تعامل بین عوامل مختلف ممکن است بستگی داشته باشد. در نهایت، تشخیص درست و درمان پس از معاینه روانی وبررسی دقیق یک روانشناس بالینی محقق میشود.

 درمان اختلالات شخصیتی چگونه است؟

درمان اختلالات شخصیتی چندگانه و متنوع است و ممکن است شامل ترکیبی از روش‌ها و مداخلات مختلف باشد. در ادامه، چند روش رایج برای درمان اختلالات شخصیتی را بررسی می‌کنیم:

1. معاینه روانی: معاینه روانی به عنوان یکی از مهمترین روش‌های درمان اختلالات شخصیتی شناخته شده است. معاینه روانی می‌تواند شامل مواردی مانند تحلیل رفتار، تحلیل ارتباطات بین فردی، ساخت روابط سالم و بهبود خودآگاهی باشد.
2. درمان رفتاری شناختی (CBT): CBT متمرکز بر تغییر الگوهای منفی در افراد می‌باشد. این درمان می‌تواند به کمک تغییر اندیشه‌ها، اعتقادات و رفتارهای ناسالم، بهبود خودتنظیمی و مهار مهارت‌های درونی کمک کند.
3. درمان دارویی: در برخی موارد، ممکن است روانپزشک به عنوان جزء از درمان از داروها استفاده کند. درمان دارویی می‌تواند به کاهش علائمی همچون اضطراب، افسردگی، تنش و ناهنجاری‌های خواب کمک کند.
4. درمان گروهی: درمان گروهی ممکن است شامل جلسات گروهی با فردان مبتلا به اختلال شخصیتی باشد. این جلسات می‌تواند فرصتی برای به اشتراک گذاری تجربه و یادگیری مهارت‌های ارتباطی و فردی باشد.
5. درمان خانواده: درمان خانواده می‌تواند برای بهبود دینامیک‌های خانوادگی و کمک به فرد مبتلا به اختلال شخصیتی و خانواده او در بهترین شکل ارتباط برقرار کنند، مفید باشد.

مهم است بدانید که هر فرد و هر اختلال شخصیتی منحصر به خود است و نیازهای درمانی برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. بنابراین، رجوع به تیم تخصصی از روانشناسان بالینی و روانپزشکان همواره توصیه می‌شود تا برنامه درمانی مناسب برای هر فرد اعمال شود.