اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید (Schizoid Personality Disorder) یکی از اختلالات شخصیت است که با الگوهای پایدار از جدایی اجتماعی و سردی عاطفی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً تمایلی به برقراری روابط نزدیک و صمیمی با دیگران ندارند و در تعاملات اجتماعی مشکلات زیادی دارند.
تعریف کلی: این اختلال در منش‌ها و رفتارهای فرد تأثیر می‌گذارد و معمولا شامل مشخصه‌های زیر است:
جدایی اجتماعی: افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، معمولاً تمایل به انزوا دارند و از روابط اجتماعی دوری می‌کنند. آن‌ها غالباً ترجیح می‌دهند زمان خود را به تنهایی سپری کنند.
عدم ابراز احساسات: این افراد معمولاً توانایی کمی برای ابراز عواطف دارند و ممکن است به نظر برسد که نسبت به موقعیت‌های عاطفی بی‌تفاوت هستند.
عدم علاقه به روابط نزدیک: آن‌ها به راحتی از ایجاد یا حفظ روابط دوستی یا رومانتیک اجتناب می‌کنند و از صمیمیت عاطفی دوری می‌کنند.
علاقه به فعالیت‌های انفرادی: این افراد معمولاً به فعالیت‌هایی که به تنهایی انجام می‌شود، مانند مطالعه، نوشتن یا تماشای تلویزیون علاقه دارند.
عدم تمایل به تجربه لذت: ممکن است در لذت بردن از فعالیت‌های اجتماعی، تفریحی و عاطفی مشکل داشته باشند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً از اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و ممکن است تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. تشخیص این اختلال نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک متخصص سلامت روان دارد و درمان آن معمولاً شامل روان‌درمانی و مشاوره است.
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید نیازمند ارزیابی دقیق و جامع از سوی یک متخصص سلامت روان، مانند روان‌پزشک یا روانشناس است. این ارزیابی معمولاً شامل مراحل زیر است:
- معاینه بالینی:
گفتگو و مصاحبه: پرسش‌های مربوط به تاریخچه پزشکی فرد، وضعیت روانی و روابط اجتماعی وی انجام می‌شود. در این مرحله، متخصص به رفتارها و الگوهای عاطفی فرد توجه می‌کند.
تاریخچه خانوادگی: بررسی تاریخچه خانوادگی و وجود هر گونه اختلالات روانی در اعضای خانواده نیز می‌تواند مفید باشد.
- معیارهای تشخیصی:
بر اساس دستورالعمل‌های DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)،
برای تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید باید حداقل پنج مورد از معیارهای زیر وجود داشته باشد:
عدم تمایل به برقراری روابط نزدیک با دیگران و ترجیح به تنهایی.
تمایل به فعالیت‌هایی که به تنهایی انجام می‌شود.
عدم علاقه به تجربیات عاطفی یا لذت‌بردن از فعالیت‌های مختلف.
عدم ابراز احساسات گرم و نزدیک به دیگران.
تجربیات عاطفی سرد یا ناپایدار در روابط اجتماعی.
عدم تمایل به فعالیت‌های اجتماعی و اخلافات.
درک کمتر از ابراز احساسات دیگران.
- ارزیابی روان‌سنجی:
بعضی از متخصصان ممکن است از آزمون‌های روان‌سنجی و پرسشنامه‌های استاندارد برای ارزیابی ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری استفاده کنند.
- تشخیص افتراقی:
ضروری است که سایر اختلالات روانی (مانند اختلالات دیگر شخصیت، اختلالات افسردگی و اضطرابی) بررسی شوند تا از این که تشخیص دقیق است اطمینان حاصل شود.
- در نظر گرفتن نتایج و ارزیابی:
نتایج به‌دست‌آمده از مراحل بالا مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و در نهایت، متخصص تشخیص نهایی را بر اساس معیارهای ذکرشده و وضعیت خاص فرد انجام می‌دهد.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید به نظر می‌رسد که دارای نشانه‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید است، مشاوره با یک متخصص سلامت روان می‌تواند بسیار مفید باشد.
تست اختلال شخصیت اسکیزوئید
تست‌هایی که برای ارزیابی اختلال شخصیت اسکیزوئید و دیگر اختلالات شخصیت استفاده می‌شوند، معمولاً توسط متخصصان سلامت روان اداره می‌شوند و شامل پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های بالینی هستند. هیچ آزمون استانداردی برای خودتشخیصی وجود ندارد، اما برخی از سوالات می‌توانند به فرد کمک کنند تا درک بهتری از وضعیت خود پیدا کند.
در زیر، مجموعه‌ای از سوالات است که می‌تواند به بررسی برخی از ویژگی‌های مرتبط با اختلال شخصیت اسکیزوئید کمک کند. مهم است که به یاد داشته باشید که این سوالات فقط به عنوان راهنما هستند و نمی‌توانند جایگزین ارزیابی حرفه‌ای شوند.
خودارزیابی (این سوالات را با توجه به تجربه خود پاسخ دهید):
آیا شما تمایل دارید بیشتر اوقات به تنهایی وقت بگذرانید؟
آیا معمولاً از فعالیت‌های اجتماعی و روابط انسانی دوری می‌کنید؟
آیا احساسات و عواطف خود را به سختی ابراز می‌کنید؟
آیا در هنگام تعامل با دیگران احساس ناراحتی یا بی‌علاقگی می‌کنید؟
آیا به نظر می‌رسد که نسبت به روابط نزدیک عاطفی بی‌تفاوت هستید؟
آیا گاهی احساس می‌کنید که دیگران شما را درک نمی‌کنند و نسبت به شما بی‌توجه هستند؟
آیا عمدتاً به فعالیت‌هایی که به تنهایی انجام می‌شوند (مانند مطالعه، نوشتن یا تماشای تلویزیون) علاقه‌مند هستید؟
آیا در تجربه‌های عاطفی، مانند شادی یا غم، از دیگران فاصله می‌گیرید؟
تفسیر نتایج:
اگر شما به بسیاری از این سوالات پاسخ «بله» داده‌اید و این ویژگی‌ها در زندگی روزمره شما تأثیر منفی می‌گذارند، این می‌تواند نشانه‌ای از اختلال شخصیت اسکیزوئید باشد.
توجه داشته باشید که این تست‌ها نمی‌توانند تشخیص قطعی بدهند و برای تشخیص دقیق، مشاوره با یک متخصص سلامت روان ضروری است.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید به نظر می‌رسد ویژگی‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید را داشته باشد، مشاوره حرفه‌ای می‌تواند کمک کننده باشد.
ازدواج با اختلال شخصیت اسکیزوئید
ازدواج یا تشکیل رابطه عاطفی با فردی که به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا است ممکن است چالش‌هایی را به همراه داشته باشد. این اختلال می‌تواند بر نحوه تعامل فرد با شریک زندگی‌اش تأثیر بگذارد و به مشکلاتی در روابط عاطفی منجر شود. در زیر به برخی از نکات و چالش‌ها در این راستا اشاره می‌شود:
چالش‌ها:
عدم تمایل به نزدیکی عاطفی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً از نزدیکی عاطفی و صمیمیت دوری می‌کنند. این می‌تواند باعث شود شریک زندگی احساس تنهایی یا بی‌توجهی کند.
عدم ابراز احساسات: این افراد ممکن است در بیان احساسات خود دچار مشکل باشند، که می‌تواند به ایجاد سوءتفاهم و عدم رضایت در رابطه منجر شود.
اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی: تمایل به انزوا می‌تواند به این معنا باشد که فرد تمایلی به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی مشترک ندارد، که ممکن است به‌طور منفی بر ارتباطات اجتماعی و حمایت‌های خانوادگی تأثیر بگذارد.
بی‌توجهی به نیازهای شریک: فقدان حساسیت عاطفی ممکن است باعث شود که فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید نیازهای عاطفی شریک خود را به درستی درک یا پاسخ ندهد.
کاهش ارتباط و گفت‌وگو: افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است در گفتگوهای عمیق یا بحث‌های احساسی شرکت نکنند، که می‌تواند باعث عدم ارتباط موثر شود.
نکات مثبت:
پایداری و استقلال: ممکن است افراد مبتلا به این اختلال به دنبال استقلال و فضای شخصی خود باشند، که برای برخی از افراد ممکن است مزیتی باشد.
واقع‌گرایی: این افراد معمولاً واقع‌بینانه و منطقی هستند، که می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌ها و حل مسائل کمک کند.
راهکارها:
گفت‌وگوی باز: برای ایجاد ارتباط موثر، مهم است که طرفین درباره نیازها و احساسات خود به طور روشن صحبت کنند.
فهم و صبوری: شریکی که با فرد مبتلا به این اختلال در رابطه است باید صبور باشد و درک کند که ویژگی‌های خاص فرد ممکن است تأثیری بر رابطه داشته باشد.
مشاوره خانوادگی: در صورتی که مشکلات جدی وجود داشته باشد، مشاوره با یک روانشناس یا مشاور می‌تواند به حل مشکلات و بهبود رابطه کمک کند.
تعیین مرزها: تعیین مرزهای منطقی و واقع‌بینانه می‌تواند در مدیریت انتظارات و نیازهای هر دو طرف مفید باشد.
به هر حال، هر رابطه‌ای منحصربه‌فرد است و نیاز به تلاش، ارتباط و درک متقابل دارد. اگر شما یا همسرتان به اختلال شخصیت اسکیزوئید مبتلا هستید، مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشید تا بر چالش‌ها غلبه کنید و رابطه‌ای سالم بسازید.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً پیچیده است و نیازمند یک رویکرد جامع و تخصصی است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تمایلی به جستجوی درمان نداشته باشند، زیرا به طور طبیعی از روابط نزدیک و تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند. اما درمان می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و روابطشان کمک کند. در اینجا، چند رویکرد درمانی اصلی برای اختلال شخصیت اسکیزوئید آورده شده است:
- روان‌درمانی (Psychotherapy):
روان درمانی فردی: یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کمک به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، روان‌درمانی فردی است. در این نوع درمان، فرد می‌تواند در یک محیط امن و حمایتی به بحث درباره احساسات و مشکلات خود بپردازد و به شناسایی الگوهای فکری و رفتاری خود بپردازد.
روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا الگوهای منفی فکری و رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهند. هدف ایجاد آگاهی بیشتر درباره احساسات و نحوه تعامل با دیگران است.
- دارو درمانی (Medication):
اگرچه دارو درمانی به‌طور خاص برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید تأیید نشده است، اما ممکن است در صورت وجود علائم همزمان مانند افسردگی یا اضطراب تجویز شود. داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضد اضطراب ممکن است بهبود در علائم عاطفی را تسهیل کنند.
- گروه درمانی:
گروه‌درمانی می‌تواند فرصت خوبی برای تمرین مهارت‌های بین فردی و اجتماعی باشد. این روش می‌تواند به فرد کمک کند تا در یک محیط حمایتی با دیگران ارتباط برقرار کند و تجربیات خود را به اشتراک بگذارد.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی:
آموزش مهارت‌های اجتماعی به ویژه می‌تواند مفید باشد، زیرا افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است در تعاملات اجتماعی دچار مشکل باشند. این آموزش شامل تمرینات و تکنیک‌هایی است که به افراد کمک می‌کند تا ارتباط برقرار کنند و روابط بهتری بسازند.
- مدیریت استرس:
تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند به فرد کمک کنند تا احساسات خود را مدیریت کرده و در موقعیت‌های اجتماعی راحت‌تر باشند.
دکتر محمد اسلامی روانشناس بالینی
- دکترای روانشناسی از دانشگاه ممتاز اروپا
- فلوشیپ بیماریهای سایکوسوماتیک(روان تنی)
- دارای پروانه نظام روانشناسی ایران
- عضو انجمن روانشناسی ایران
